تحلیل ماده ۴ قانون مدنی
ماده ۴ قانون مدنی در بیان قلمرو قانون در زمان می‌گوید: «اثر قانون نسبت به آتیه است و قانون نسبت به ما قبل خود اثر ندارد مگر اینکه در خود قانون مقررات خاصی نسبت به این موضوع اتخاذ شده باشد»
این حکم که از ماده ۲ قانون مدنی فرانسه اقتباس شده حاوی دو قاعده مهم است:
۱- قانون نسبت به ما قبل خود اثر ندارد: یعنی، قانون فقط بر وقایعی حکومت می‌کند که پس از وضع آن روی داده است و آنچه در زمان اقتدار قانون سابق رخ داده تابع همان قانون است و تغییر قوانین نسبت به اعمال گذشته اثر ندارد.
۲- اثر قانون نسبت به آتیه است: یعنی قانون جدید همینکه قابل اجراء شود بر تمام امور حکومت می‌کند و قانون سابق سلطه خویش را از دست می‌دهد (۱)
بی‌اثر بودن قانون نسبت به گذشته مطلق نبوده و قانونی که کیفیت و طریقه مطالبه حق ثابت را از غیر به وسیله محاکم قانونی تعیین می‌نماید و تغییری در ماهیت حق نمی‌دهد عطف به‌ماسبق می‌شود و عطف به‌ماسبق نشدن مربوط به قانونی است که متضمن بیان ماهیت حق و اساس روابط اشخاص است با یکدیگر و مبین امور موجد حق و رافع آن است عطف به‌ماسبق نمی‌شود امثله برای قانون شکل قوانین جزائی است و مثال قانون موضوع قانون مدنی است (۲)
